Henry David Thoreau (Concord (Massachusetts), 12 juli 1817 - aldaar, 6 mei 1862) was een Amerikaans filosoof, bioloog, sociaal criticus en schrijver die, samen met Ralph Waldo Emerson en Margaret Fuller, deel uitmaakte van de in New England ontstane beweging van het transcendentalisme.

Hij is het meest bekend om zijn geschriften over de natuur, met name het semi-autobiografische Walden, waarin hij vertelt over zijn dagelijks leven in een hut aan de oever van Walden Pond, een vijver in de buurt van zijn woonplaats Concord in Massachusetts. In dit werk, maar ook in andere werken over de natuur, zet Thoreau zijn visie uiteen over zelfvoorziening en de noodzaak voor de mens om in harmonie te leven met de natuur. Zijn filosofie van het leven werd in wezen uitgedrukt in de manier waarop hij leefde, in plaats van in een leer of in abstract denken.

Thoreau was een niet aflatend sociaal criticus, vooral met betrekking tot de instelling van de slavernij. Hij ondersteunde in woord en daad de anti-slavernijbeweging in de jaren voorafgaand aan de Amerikaanse Burgeroorlog. Hij bracht ook korte tijd in de gevangenis door omdat hij in een daad van burgerlijke ongehoorzaamheid geweigerd had om zijn belastingen te betalen. Hij geloofde namelijk dat dit steun zou betekenen voor het voeren van een oorlog tegen Mexico (1848), die volgens hem werd uitgevochten in naam van pro- slavernij belangen. Hij sprak ook ter verdediging van de abolitionist John Brown (in A Plea for Captain John Brown, 1860), en schreef een filosofisch traktaat over 'Civil Disobedience' (burgerlijke ongehoorzaamheid). Dit werk zou later zowel Mahatma Gandhi als de Amerikaanse burgerrechtenbeweging inspireren.

Op de leeftijd van slechts vijfenveertig stierf Thoreau, op 6 mei 1862. Zijn graf bevindt zich in het Sleepy Hollow kerkhof in Concord, naast dat van Nathaniel Hawthorne en Emerson.

Thoreaus faam blijft verbonden met Walden, or, Life in the Woods (Boston, 1854) en Excursions (Boston, 1863). Na de dood van Thoreau werden ook gepubliceerd: The Maine Woods (Boston, 1863), Cape Cod (Boston, 1865), A Yankee in Canada (Boston, 1866). In the Atlantic Monthly verscheen in 1862 Walking, Autumn Tints en het essay Wild Apples; en in 1863 Night and Moonlight.